اجلاس سران كشورهای عضو پیمان شانگهای در 17 و 18 خرداد ماه در پكن برگزار می شود و به نظر می رسد، چالش روابط قدرت هایی نظیر چین و روسیه با آمریكا، تحولات افغانستان، سوریه و همچنین پرونده هسته ای جمهوری اسلامی ایران در صدر موضوعات گفتگوها در این نشست قرار گیرد.

** چرایی و اهداف تشكیل پیمان شانگهای

................................................

'سازمان همكاری شانگهای' موسوم به پیمان شانگهای یك سازمان منطقه ای مهم در آسیا به شمار می رود كه با اولویت ایجاد ترتیبات امنیت منطقه ای در 15 ژوئن سال 2001 میلادی (26 خرداد ماه 1370) پایه گذاری شد.

بررسی شرایط زمانی تاسیس این سازمان نشان می دهد كه فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در اوایل دهه 90 میلادی، وجود خلا قدرت در قلمرو امپراتوری شرقی پیشین و تلاش در جهت مقابله با روند سیطره جویی آمریكایی ها برای افزایش نفوذ بر آسیای شرقی و مركزی و حوزه اقیانوس آرام، مهمترین زمینه های تشكیل پیمان شانگهای را فراهم آورده بود.

سازمان همكاری شانگهای در حقیقت تركیب جدید سازمان 'شانگهای 5' به شمار می رفت كه نزدیك به 16 سال پیش تاسیس شده بود و شامل كشورهای چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیكستان می شد.

در این رابطه پیوستن ازبكستان به جمع پنج كشور مذكور موجب شد تا به روزرسانی و بازنگری در اساسنامه و ماموریت های شانگهای 5 تسریع شده و به تبع آن پیمان شانگهای با سازو كارهای كنونی شكل گیرد.

علاوه بر اعضای اصلی، ابتدا مغولستان در سال 2004 (1383 ه.شمسی) و یك سال بعد ایران، پاكستان، و هند به عنوان عضو ناظر به سازمان همكاری شانگهای ملحق شدند.

به گمان بسیاری از تحلیل گران نقش این سازمان از زمان تاسیس آن تاكنون در منطقه افزایش یافته‌است. این سازمان، هرچند بر خلاف سازمان پیمان آتلانتیك شمالی (ناتو) هنوز یك معاهده دفاعی چندجانبه به شمار نمی‌رود اما در سال های گذشته تا حد زیادی توانسته است به اشتراك نظر كشورهای عضو در زمینه مسائل، تهدیدات و چالش های امنیتی كمك كند.

علاوه بر آنچه گفته شد اعضای پیمان شانگهای كوشیده اند تا در سال های اخیر برای ایجاد درهم تنیدگی بیشتر روابط بین كشورهای عضو، برخی كاركردهای اقتصادی- تجاری را نیز در دستور كارهای اجلاس سران و زیر گروه های تشكیلاتی این سازمان گنجانده و به نوعی به سمت همگرایی بیشتر حركت كنند.

سیر رو به رشد قدرت ملی كشورهایی مانند چین كه در طول نزدیك به یك دهه اخیر توانسته است خود را به عنوان دومین غول اقتصادی جهان مطرح سازد در كنار تلاش های مسكو برای بازیابی موقعیت گذشته در سطح بین المللی، با ایجاد بسترهای جدید رقابت های راهبردی با هژمونی آمریكا به ارتقای موقعیت بین المللی این سازمان انجامیده است.

به گمان بسیاری از كارشناسان مسایلی از قبیل صف آرایی جدید نظامی- امنیتی آمریكا در برابر چین در حوزه پیرامونی این كشور (منطقه آسیا- اقیانوس آرام) و پی گیری راهبرد محاصره امنیتی روسیه از طریق گسترش ناتو به شرق و ایجاد سپر دفاع موشكی در برابر مسكو بر فضای نشست اخیر سایه افكنده است.

همچنین مولفه هایی نظیر اصطكاك نقطه نظرات پكن، مسكو و تهران به عنوان اعضای پیمان شانگهای با واشنگتن و متحدان غربی اش بر سر آینده تحولات سوریه بر اهمیت اجلاس اخیر افزوده است.

به نظر می رسد با حضور دكتر احمدی نژاد رییس جمهور كشورمان در اجلاس پكن، موضوعات مهم كشورهای منطقه در دستور كار رایزنی دوجانبه و چند جانبه سران كشورهای عضو پیمان شانگهای به خصوص چین و روسیه باشد.

به باور برخی ناظران در كنار این موضوعات، امضای پیمان استراتژیك افغانستان به عنوان یكی از اعضای ناظر پیمان شانگهای با آمریكا نیز مورد بحث و گفتگوی سران كشورهای عضو قرار خواهد گرفت و شرایط جدید حضور آمریكا در افغانستان و دیگر كشورهای آسیای مركزی به محمل مهمی برای بررسی های اخیر امنیتی- استراتژیك تبدیل خواهد شد.

** ایران و حضور در اجلاس شانگهای

....................................................

در طول سال های گذشته قرار گرفتن ایران در صف بندی هماوردی با سلطه جویی و تكسوگرایی آمریكا در جهان از مهمترین انگیزه های حضور كشورمان در پیمان شانگهای در كنار قدرت هایی نظیر روسیه و چین بوده است.

با توجه به اصلی ترین موضوع حال حاضر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران یعنی مذاكرات فراگیر با اعضای گروه 1+5 ، حضور احمدی نژاد در پكن می تواند تا حد زیادی در مواضع و نقطه نظرات چین و روسیه به عنوان دو كشور مهم حاضر در مذاكرات مذكور اثر گذار باشد.

به گمان بسیاری از تحلیل گران، سیاست خارجی 'ولادیمیر پوتین' رییس جمهور جدید روسیه در طول شش سال آینده در همین ابتدا و بر سر موضوعاتی چون تحولات سوریه و مذاكرات ایران با قدرت های بزرگ محك خواهد خورد.

با توجه به رویكردهای سرسختانه ای كه انتظار می رود در سیاست خارجی پوتین در برابر غرب نمودار شود و همچنین استمرار مواضع پكن در خصوص برنامه صلح آمیز هسته ای جمهوری اسلامی ایران در ماه های اخیر می توان پیچیده تر شدن اوضاع ائتلاف كشورهای غربی دراین زمینه را پیش بینی كرد.

به باور این ناظران درخواست پوتین برای پیگیری مذاكرات دو جانبه با رییس جمهوری اسلامی ایران در چارچوب گفتگوهای سران پیمان شانگهای با توجه به چالش های اخیر روابط مسكو با غرب می تواند ، رویكرد جدیدی را دراین زمینه مطرح سازد.

به هر ترتیب برگزاری نشست اخیر سران شانگهای در پكن در كانون توجه رسانه ها و تحلیل گران قرار گرفته و با توجه به اجلاس حاشیه ای وزرا و هیات های كارشناسی شانگهای كه در هفته های اخیر برگزار شده، انتظار می رود كه گفتگوهای حاضر در بردارنده تصمیمات مهمی در روند تنظیم ترتیبات امنیتی و همگرایی های منطقه ای بین كشورهای عضو به دنبال داشته باشد.

تحقیق**م.م.ك**1599